Category: Rights – Rechte

Aniga oo ah (16 sanno jir) waxaan ku noolahay qayb deegaan. Waxaan leeyahay bandow aad u adag. Haddii aan soo daaho waa la i ciqaabayaa. Midaasi sax miyaa?

Qofka adiga ku daryeela ee jooga qaybta deegaanka waxaa khasab ku ah in uu adiga ku ilaaliyo.
Midaasna macnaheedu waxay tahay in aan adigu laguu oggolayn in aad banaanka kusoo daahdid.
Waa sax in aad laguugu dhaho:
Waa in aad guriga joogtid wakhti habboon habbeenkii.
Si kastaba, waxaad xaq u leedahay in aad wakhti fiican la qaadatid saaxiibadaada.

Mararka qaar waxaad is arkaysaa in aad wakhtiga kasoo dib dhacday.
Waxaadna guriga imaanaysaa adiga oo aad uga soo daahay wakhtigii lagu heshiiyay.
Kadibna waa sax in ay kugu adagtahay qaybta aad degantahay.

Si kastaba, mararka qaar ma ahan adiga khaladkaaga in aad soo daahdid.
Sababtoo ah baska ayaa soo daahi kara.
Sababtoo ah ballanta ayaa wakhtigeeda ka dheeraan karta.
Haddii ay sidaas dhacdo xaq ma ahan in lagu ciqaabo.
Dadka adiga ku daryeela waa in ay midaan maskaxda ku hayaan.

In lagu ciqaabo ma ahan mid xaq ah.
Haddii aad u malaysid in laguula dhaqmay si aan cadaalad ahayn waa in aad raadisaa caawimaad.
Tusaale ahaan, waxaad arinta kala hadli kartaa qofka adiga mas’uulka kaa ah.

Aniga oo ah (16 sanno jir) waxaan ku noolahay waalidiintayda la’aantooda urur nolol wanaaga dhallinyarada ah. Inta baddan waxaan jeclahay in aan la kulmo saaxiibadayda. Si kastaba, Waxaan leeyahay ballamo aad u baddan. Ma tahay mid ay yihiin dhammaan carruurta oo dhan iyo dhallinyarada ku nool dalka Jarmalka?

Dhammaan carruurta iyo dhallinyarada ku nool dalka Jarmalka waxay xaq u leeyihiin in ay helaan wakhti faraaqo iyo madadaalo.
Adiguna sidoo kale waxaad leedahay xaqaan si lamid ah dhammaan carruurta iyo dhallinyarada kale.
Dadka adiga ku daryeela waa in ay xaqaan maskaxda ku hayaan.

Si kastaba, ayagu waxay kaloo u baahanyihiin in ay si fiican kuu daryeelaan.
Waana sababtaasi waxa aad mararka qaar u qabtid ballamo iyo hawlo baddan.
Waxaad u baahnaan kartaa in aad u tagtid xarumaha rasmiga ah ee maamulka si laguu weydiiyo su’aalo ku saabsan meesha aad degantahay.
Si loo hubsado in aad halkaasi sii joogaysid.
Ama haddii aad u baahantahay in aad la hadashid qofka adiga mas’uulka kaa ah.
Si ay u oggaadaan waxa ay adiga kuu samayn karaan.
Ama haddii aad u baahantahay dukumeenti gaar ah.
Si aad u caddeysid qofka aad tahay, tusaale ahaan.

Waa in aad haysatid qaar ballamo ama hawlo ah sababtoo ah halkan waxaad joogtaa adiga oo aan kula soconin waalidiintaada.
Qofka adiga ku daryeela ma awoodi karo in uu adiga kuu maareeyo ballamahaan.
Ma u malaynaysaa in ay ballamahaan aad kuugu baddanyihiin?
Haddaba fadlan kala hadal qofka adiga ku daryeela.
Ama weydii qofka adiga mas’uulka kaa ah.

Anigu waxaan ka imid dalka Suuriya waxaana ku noolaa meel deganaansho ah sannad iyo bar (waxaan ahay gabar, 15 sanno jir ah). Waxaan aad ugu xiisay dalkaygii mararka qaarna waxaan dareemaa murug. Qofkee i caawin kara? Anigu ma doonayo in aan cidna culeys saaro.

Kali ayaad ku dareemaysaa dalka Jarmalka.
Waxaad soo martay waddo aad u dheer.
Hubbaal inbaddan oo kamid ahi ma uusan ahayn kuwo farxad leh waxayna ahaayeen kuwo murugo baddan.
Waxaad lasoo kulantay culeys aad u weyn.

Adigu weli ma tihid qof weyn.
Waxaad xaq u leedahay in aad heshid caawimaad iyo taakulayn.
Iyo: waxaad xaq u leedahay in lagu dhagaysto.
Midaana macnaheedu wuxuu yahay: aad ayay muhiim u tahay in ay dadku ku dhagaystaan.
Waa muhiim in codkaaga la maqlo.
Midaan waa mid kamid ah Xuquuqaha Carruurta UN-ka.
Macnaheedu waxay tahay: dadka adiga ku daryeela hadda way ku dhagaystaan.
Waxay daneeyaan waxa aad jeceshahay.
Waxay kugu caawinayaan in aad dareentid farxad iyo ammaan.

Haddii aysan sidaan samaynin haddaba waxbaa khaldan.
Kadibna waxaad u baahantahay in aad caawimaad raadisid.
Fadlan la hadal qof weyn oo aad ku kalsoontahay.

Waxaa jira xuquuqo gaar ah oo loogu talogalay carruurta halkan Jarmalka. Maxaa laga wadaa midaasi?

Xuquuqaha banii’aadamka UN-ka waxay khuseeyaan ku dhowaadkii meel kasta oo adduunka ah.
Waxay dhigaan: in dhammaan dadka oo dhan ay si siman qiimo u leeyihiin oona yihiin kuwo muhiim ah.
Sidaas darteeda, dowladu waa in ay ula dhaqantaa dadka oo dhan si isku mid ah.

Xuquuqaha banii’aadamka sidoo kale waxay khuseeyaan carruurta.
Si kastaba, carruurtu waxay u baahanyihiin xitaa xuquuqo dheeraad ah.
Si midaan loo gaaro waxaa jira Heshiiska ku saabsan Xuquuqaha Ilmaha.
Dhammaan carruurta waa in loola dhaqmo si isku mid ah.
Dhammaan carruurta waa in la ilaaliyo.
Dhammaan carruurta waa in la dhiirageliyo.
Fikradaadu waa muhiim waana in la maqlo.
Kuwaan waa xuquuqaha carruurta.

Xuquuqaha carruurta waxaa lagu dabakhaa adduunka oo dhan ku dhowaadkii waddan kasta.
Waxay khuseeyaan dhammaan carruurta oo dhan laga bilaabo marka ay dhashaan illaa ay ka gaaraan 18 sanno jir.
Dadka waaweyn waxay masuul ka yihiin in ay xuquuqahaan siiyaan carruurta.
Xuquuqaha carruurtu waa kuwo aad muhiim ugu ah gudaha dalka Jarmalka.
Gabdhuhu waxay leeyihiin isla xuquuqaha ay wiilashu leeyihiin.
Dhammaan dadka ku nool gudaha dalka Jarmalka waa in ay ihtimaan siiyaan xuquuqaha carruurta.
Maxay yihiin xuquuqaha aad leedahay maadaama aad tahay ilmo ama qof yar?
Su’aashaan jawaabteeda waxaan ku sharxi doonaa maqaal kale.

Anigu waxaan ahay (15) mana la ii oggola in aan sigaar ku cabbo dalka Jarmalka. Sabab? Maxaana laga wadaa Jugendschutzgesetz (qaanuunka ilaalinta dhallinyarada)?

Qaanuunka ilaalinta dhallinyarada waxaa loogu talogalay in carruurta iyo dhallinyarada laga ilaaliyo dhibaatada.
Wuxuu si gaar ah u khuseeyaa meelaha ay dadweynaha isugu yimaadaan, taas oo macnaheedu tahay meel ka baxsan gurigaaga.
Dadka waaweyn waa in aysan u oggolaanin carruurta iyo dhallinyarada in ay waxaasi halkan ku sameeyaan.
Haddii ay u oggolaadaan, qofka weyn waxaa dhici karta in la ciqaabo.

Sharcigu wuxuu kala saarayaa carruurta iyo dhallinyarada.

Adiga maxaa mamnuuc kaa ah?
In aadan joogin makhaayadaha ama baararka kadib 11 habbeenimo.
In aadan ciyaarin khamaar lacag lagu dheelo.
In aadan cabbin khamro iyo in aadan sigaar cabbin.
In aadan soo iibsan ama soo kiraysan filimada aanan ‘la oggolaanin’.

Filim kasta waxaa loogu talogalay da’ khaas ah. Haddii aad ka yartahay da’da filimkaan loogu talogalay waa in aadan daawan.
Midaana waxay ku qorantahay baakada filimka korkiisa.
Xeerarkan ama sharciyadan sidoo kale waxay khuseeyaan ciyaaraha eliktarooniga ah, ciyaaraha teleefoonka gacanta iyo kombuyuutarka lagu ciyaaro.

Fiiri halkan si aad u oggaatid inbaddan:
https://www.rosenheim.de/fileadmin/Dateien/Jugendamt/Jugendschutztabelle_01.pdf
Loogu talogalay dadka waaweyn: waxaad ka dalban kartaa qaanuunka ama sharciga ku saabsan dhallinyarada ee ku qoran luuqado kale oo baddan halkan:
http://www.drei-w-verlag.de/shop/shop/juschg-tabelle-in-6-sprachen.html

Anigu waxaan ahay (gabar, 15 sanno jir ah) la iima oggola in aan banaanka kaligayga aado. Haddii ay gabdhaha saaxiibadayda ahi wax sameynayaan waxaan ku khasbanahay in aan diido ama in uu hore ii raaco walaalkayga. Maxaan sameeyaa?

Waxaad isku dayi kartaa in aad la hadashid waalidiintaada.
Sababtoo ah: waa adiga xaqaada in aad waxyaabaha kaligaaga samaysatid.
Waxaa jira xuquuqo ay carruurto leeyihiin.
Xuquuqahaan waxay khuseeyaan dhammaan carruurta iyo dhallinyarada adduunka oo dhan ku wada nool.
Waxaad u sharxi kartaa waalidiintaada seddex kamid ah xuquuqahaan.

Waxaad xaq u leedahay in laguula dhaqmo si sinaan ah!
Midaasna macnaheedu waxay tahay: waxaa khasab ah in laguula dhaqmo sida loola dhaqmo walaalkaaga oo kale.
Waxaad xaq u leedahay in aad qaadatid wakhti faraaqo iyo nasiinyo ah!
Midaasna macnaheedu waxay tahay: adigu sidoo kale waxaad nafsadaada go’aansan kartaa waxa aad qabanaysid wakhtigaaga faraaqada ah.
Waxaad xaq u leedahay in aad khaas la noqotid arimahaaga!
Midaasna macnaheedu waxay tahay: adigu sidoo kale waxaad u baahantahay in aad nafsadaada wakhti la qaadatid iyo gabdhaha saaxiibadaada ah.

Waxaa laga yaabaa in waalidiintaadu aanan warkaagu dhagaysan.
Waxaa dhici karta in aadan nafsadaada ku qabin kalsooni aad ayaga kula hadashid.
Haddii ay sidaas tahay waxaad aadi kartaa xarun caawimaad.
Halkaas waxaad ka heli kartaa tallo haddii aad dhibaatooyin qabtid.
Lataliyayaasha halkaas jooga ayaa la hadlaya adiga iyo waalidkaagaba.
Waxaad ka heli kartaa xarunta caawimaada halkan, tusaale ahaan:
http://www.bke.de/?SID=00F-6B8-FCB-4F5
Haddii aad ku qortid cinwaankaaga waxaad heli kartaa xarunta caawimaada adiga kuugu dhow.

Anigu waxaan ahay wiil 16-sanno jir ah saaxiib ayaana ii sheegay in gudaha dalka Jarmalka aad uga taaban kartid gabdhaha dabadooda oona midaasi laguugu ciqaabin. Midaasi ma tahay mid run ah?

Maya, midaasi ma ahan mid run ah.
Sharci cusub ayaa lasoo saaray bisha Nofembar 2016.
Dabcan saaxiibkaaga weli ma ogga midaasi.

Sharcigu hadda wuxuu qorayaa:
Qofna looma oggola in uu qofkale uga taabto jirkiisa “qaab galmo ah” haddii uusan doonaynin in la taabto.
“Qaab galmo ah” macnaheedu waxay tahay:
In taabashadu ay tahay mid galmo kusaabsan.
Ama taabashadu ay tahay meelaha xasaasiga ah ee jirka.
Tusaale ahaan, dabada, naasaha ama inta u dhaxaysa lugahooda.
Midaan sidoo kale waxaa lagu magacaabaa “dhibaatayn galmo”.

Qofkasta waxaa loo oggolyahay in uu go’aansado asaga sida loo taabanayo.
Qofkastana waxaa loo oggolyahay in uu go’aansado asaga halka laga taabanayo.
Midaan waxaa lagu magacaabaa “xadidaada-galmo shakhsiyeed”.
Midaasi waa xaq ay leeyihiin dhammaan dadka oo dhan.
Qofkasta oo ku xad gudba xaqaasi waa la ciqaabayaa.

Anigu waxaan ahay wiil 16-sanno jir ah waxaana khasab igu ah in aan ilaaliyo walaashayda si aan u hubsado in aysan banaanka ula bixin wiilasha. Waa in ay ugu dhaqmaan si wanaagsan dadka dhexdooda. Midaan waxay ka tahay arin sharafeed qoyskayga. Waalidiintaydu waxay dhahaan in aan anigu masuul ka ahay. Inta baddan arintu waa mid dhib baddan. Maxaa ila habboon in aan sameeyo?

In aad ilaaliso gabadhaada waa arin aad u dhib baddan waana masuuliyad wayn.
Walaashaadana waa mid aanan arintaasi ku faraxsanayn.
Macnaheedu waxay tahay in aysan xur u noolaan karin uguna raaxaysan karin noloshooda.

Sharaftu waa shay aad muhiim ugu ah qoysaska badankooda.
Ka fikir waxa ay sharaftu kuugu fadhido ama kuu tahay adiga iyo qoyskaaga.
Iyo waxa ADIGA dhab ahaantii muhiim kuu ah?
Maxaad samayn doontaa marka walaashaada ay la kulantu wiil?
Nasiib daro waxaa jira qoysaska qaarkooda kuwaas oo dhibaato u gaysan kara gabdhaha arintaasi darteeda.
Sidoo kale waxay dhahaan in ay midaan tahay arin sharafta ku xiran.
Laakiin sharaftu macnaheedu ma ahan rabsho iyo dhibaatayn.

Wiilal kale ayaa midaan hore u diiday in ay sameeyaan ayaga oo ku samaynaya magaca sharafta.
Waxay dhahaan in “sharaftu ay la dagaalamayso xuriyada walaashayda”.
Sidoo kale midaasi waa sharaf.
Waxaa dhici karta in ay weli dhib kugu tahay in aad sidaasi u fikirtid.
Waxaa dhici karta in aad u baahatid taageero ay ku siiyaan wiilal kale.
Waxaad la hadli kartaa wiilal si kale u arka waxyaabaha sharafta ku saabsan.
Waxaa dhici karta in ay awoodaan in ay kugu caawiyaan in aad go’aansatid waxa ay sharaftu kuu tahay adiga.
Ka raadi halkan:
www.heroes-net.de (ee kuyaala magaalooyin baddan ee waawayn iyo degmooyin)
http://www.aufbruch-neukoelln.de/

Anigu waxaan ahay gabar 16-sanno-jir ah waxaana sameeyay galmo mana ihi bikrad. Qoyskayga midaan waxaa looga tixgeliyaa ku xad gudub sharafeed. Waxaan ka cabsanayaa qoyskayga in ay midaasi oggaadan. Maxaan sameeyaa?

Midaan waa in ay tahay xaalad adiga murug kuu leh.
Sidaas darteeda waa muhiim in aad fahantid in
sharaftu ay leedahay macno kala duwan hadba dhaqanka qofka ayay ku xirantahay.

Dalka Jarmalka, qofka waxaa loogu tixgelinayaa in uu yahay qof aanan sharaf lahayn
haddii aanan ixtiraamin sharciyada iyo xeerarka dalka u yaala
ama haddii ay garaacaan ama kufsadaan haweenay ama carruur.
Waa sharaf in la caawiyo qof caawimaad iyo ilaalin u baahan.

Dhaqamada qaarkooda dadku waxay u fahmaan sharaftu si kale.
Mararka qaar sharaftu macnaheedu waxay tahay in gabadhu ay ahaato mid bikrad ah illaa ay ka guursato.
Ama in gabdhaha iyo wiilasha ay guursadaan qof ay qoysaskooda u doortaan.
Laakiin go’aanadaan waa in aad adiga kaligaaga qaadatid.
Waa adiga xaqaaqa shakhsiyeed!
Qofna looma oggola in uu ku xad gudbo xuquuqahaaga.

Waxaad heli kartaa caawimaad haddii qoyskaaga uu sida kale u fikiro oona cadaadis ku geliyo.
Ma ahan mid wanaagsan in waalidkaaga cadaadis kugu geliyo ama kugu saaro bikronimadaada darteeda.
Waxaad caawimaad ka heli kartaa tooska boggagaan internetka ah:

http://www.scheherazade-hilft.de/

http://www.imma.de/einrichtungen/fachstelle-zwangsheirat/kontakt.html

https://profamilia.sextra.de/pages/sextra/beratung/onlineberatung/fragen/

http://www.fpz-berlin.de/

Waxaan ahay gabar jirta-16-sanno. Waxaana joogaa dalka Jarmal kaliya dhowr todobaad. Meeshaan wax kasta way ka duwanyihiin sidaan ku bartay. Sidee tahay qaabka nolosha dumarka iyo gabdhaha dalkan Jarmal?

Waxyaabo badan waa in ay kuu gula muuqdaan kuwo aad la yaabto dalkaan Jarmal.
Dumarka iyo gabdhaha waxay haystaan isla xuquuqda ay haystaan nimanka iyo wiilasha.
Xuquuqahaan waxay khuseeyaan dhammaan dumarka iyo gabdhaha oo dhan kuwaas oo kunool dalka Jarmalka.
Waa muhiim in ay dumarka iyo gabdhaha ay oggaadaan xuquuqahaan waxa ay yihiin.
Ma garanaysaa adiga xuquuqahaaga?

Halkan waxaa ku qoran xoogaa tusaalo ah:
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad wax baratid oona tagtid iskuul.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad nafsadaada dooratid shaqo.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad keligaaga safartid marka aad weynaatid.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad qaadatid qaraaradaada khaaska kuu ah.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad kala dooratid haddii aad guursanaysid iyo haddii aadan guursanaynin.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad yeelatid saaxiib wiil ah ama saaxiib gabar ah.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad u labisatid sida aad jeceshahay.
Adiga waxaa laguu oggolyahay in aad banaanka u raacdid ama la baxdid qof kasta oo aad doonaysid.

Waa muhiim in ay wiilasha iyo gabdhahaba oggaadaan xuquuqahaan.
Xuquuqahaan waa in la ixtiraamaa oona la dhowraa.

Liinkigan soo socda wuxuu ku geynayaa bogg internet ay kujiraan macluumaad badan.
Waxaa la helayaa warqad macluumaad oo kuqoran luuqado badan (Albaniyan, Carabi, Bosniyan, Ingiriisi, Faarisi, Dari, Faransiis, Serbiyan iyo Soomaali – iyo weliba waxaa lagu daraa marwalba luuqado cusub).
http://wie-kann-ich-helfen.info/geh-deinen-weg-deine-rechte-als-frau-in-deutschland-infoflyer-fuer-weibliche-fluechtlinge/3063
U akhri qoraalka si taxadar leh.
Waa muhiim in aad oggaatid xuquuqaha dumarka iyo gabdhaha.