Category: Body & Sex – Körper & Sex

Adigu ma ahan in aad cabsatid.
Socodka dhiiga caadadaada iyo xoogiisa waa mid ay ka duwantahay sida caadiga ah mararka qaar.
Midaasi waxay noqon kartaa sababta uu dhiiga xoogan kaaga yimid.

Ma garanaysaa sida uu u egyahay xuubka bikrada?
Ii oggoloow in aan kuu sharxo:
Inbaddan oo dadka kamid ahi waxay aaminsanyihiin in maqaarkeeda ku koro dusha xubinka taranka.
Laakiin midaan waa khalad: xuubka bikradu waa uun duub.
Duubka wuxuu ku wareegsanyahay godka xubinka taranka.
Duubkan marwalba waa mid qaabkiisu duwanyahay:
Mararka qaar waa mid aad u yar oona ay adagtahay in aad aragtid.
Mararka qaarna waa mid weyn wuxuuna leeyahay kaliya god yar.

Arinta muhiimka ahi waxay tahay: in xuubka bikrada gabar kasta uu ka duwanyahay mida kale.
Kaliya ku dhowaadkii nus kamid ah dhammaan gabdhaha oo dhan ayaa dhiiga ka yimaada marka ugu horeysa ee ay galmo sameeyaan.
Kuma oggaan kartid adiga oo fiiriya in ay gabar galmo samaysay iyo in aysan samaynin.
Haddaba adiga uma baahnid in aad wel-weshid gebi ahaanba.
Haddii aad jeceshahay talo dheeri ah waxaad booqan kartaa dhakhtarka cudurada haweenka ama xafiiska ProFamilia (https://www.profamilia.de/)
Waxaad ka oggaan kartaa waxa meesha ka dhacaya gudaha su’aashan: Dhammaan gabdhaha saaxiibadayda ah ee iskuulka dhigta waxay hore ula kulmeen dhakhtarada cudurada haweenka. Aniga oo (14) jir ah sidoo kale miyaan u baahanahay in aan aado? Haddii aan aado maxaa dhacaya?

Waxaa khasab kugu ah in aad u tagtid dhakhtarada cudurada haweenka haddii aad:

• Qabtid su’aalo ku saabsan galmada iyo jirkaaga.
• U baahantahay waxyaabaha uurka celiya.
• Uur leedahay.
• Xanuun ka dareemaysid calooshaada hoosteeda ama xanuun dareentid marka uu kuu yimaado dhiiga caadadaada.
• Jeceshahay in aad joojisid uurka.

 
Dhakhtarada cudurada haweenka ayaa marka hore kula hadli doonta.
Ayadu waxay doonaysaa in ay oggaato sida aad u doonaysid in ay kuu caawiso.
Kadibna adiga ayaa u go’aansanaya si wada jir ah haddii aad samaynaysid baaritaan iyo haddii kale oo aadan samaynaynin.
Kadibna waxaad iska bixin doontaa dharka.
Haddii aad xirantahay goono kaliya waxaad iska bixinaysaa kastuumadaada.
Kadibna dhakhtarada waxay baaritaan ku samaynaysaa ‘xubinkaaga taranka’.
Midaasna macnaheedu waxay tahay: ayadu waxay isticmaalaysaa qalab wax lagu fiiriyo si ay ugu fiiriso gudaha xubinkaaga taranka.
Qalabka wax lagu fiiriyo waa tuubo yar, oo bir ah.
Waxaa la gelinayaa gudaha xubinkaaga taranka si ay dhakhtaradu u fiiriso gudaha.
 
Baaritaanku ma ahan mid marwalba lagama maarmaan ay tahay in la sameeyo.
Adiga ayaa go’aansanaya haddii la samaynayo baaritaanka.
Dhakhtaradu waxay fiirin doontaa haddii aad weli bikro tahay.
Xuubka bikradu ma ahan inta baddan mid dhaawac gaara.
Waxaad halkan ka daawan kartaa dhakhtarad sharxaysa waxa la samaynayo: https://gutzuwissenfilm.wordpress.com/ (fiidiyow ah luuqadaha Jarmalka, Turkishka, Faarisi, Carabi iyo Ingiriisi)

Anagu ma garanayno haddii gabdhaha saaxiibadaada ahi ay hore galmo u sameeyeen iyo haddii kale.
Galmadu waxaa loo samayn karaa qaabab kala duwan.
Kaalay aynu fiirino‘galmada’.
Galmada waxaa laga wadaa: in xubinka taranka wiilka la geliyo gudaha xubinka taranka gabadha.

Haddaba maxay inta baddan ee gabdhaha iyo wiilasha dalka Jarmalka u dhashay sameeyaan?
Inbaddan oo kamid ah dhallinyarada waxaa loo weydiiyaa si joogto ah.
Waxay uga jawaabaan si aan lagu oggaan karin: midaas oo macnaheedu tahay in aysan sheegin magacyadooda.

Ka waran fasal iskuul ka kooban 10 wiilal iyo 10 gabdhood oo ah isla da’daada oo kale.
Kaliya afar kamid ah gabdhahaan ayaa hore galmo u sameeyay.
Midaas macnaheedu waxay tahay: lix gabdhood ayaa weli sugaya muddo kale si ay galmo u sameeyaan.
Waa lamid wiilasha ay da’doodu tahay 16 sanno.
Halkan, sidoo kale, kaliya afar wiilal ayaa hore u sameeyay galmo.

Inbaddan oo kamid ah dhallinyarada weli waxay sii sugayaan inta ay kala kulmaan lammaanaha saxda ah.
Qaar waxay ka cabsadaan in ay uur qaadaan.
Qaarna weli waa kuwo aad u yar ama waxay ka baqaan waalidiintooda.
Gabar kasta ama wiil kasta waa in ay sameeyaan waxa ayaga u wanaagsan.

Adigu waad wel-welsantahay sababtoo ah jirkaaga wuu isbedelayaa.
Laakiin midaasi waa arin gebi ahaanba caadi ah: adiga waad koraysaa.

Jirkaaga hadda wuxuu soo saarayaa hormoono galmo.
Hormoonadaan waa kuwo ku cusub jirkaaga.
Waxay u sheegayaan waxa u baahan in la bedelo.
Waxay si tartiib ah ugu bedelayaan jirkaaga jir qof-weyn.
Mudadaan isbedelka ah waxaa lagu magacaabaa ‘qaan-gaarnimo.

Waxaad bilaabaysaa in ay timo kaaga soo baxaan kilkishaada iyo meesha xubinka taranka.
Waxaad bilaabaysaa in uu gar kugu soo baxo, midkaas oo aad iska xiiri karto ama u deyn karto si uu u bato.
Codkaaga wuxuu iska bedelayaa codkii ilmo wuxuuna noqonayaa cod nin weyn.
Waxaad bilaabaysaa siigaysi.
Midaas macnaheedu waxay tahay: mini bacrin ayaa kasoo baxaysa xubinkaaga taranka.
Isbedelkaan ma ahan mid dhacaya isla markiiba, wuxuu qaadanayaa xoogaa wakhti ah.

Iyo: hoormoonadu waxay kaa dhigayaan in aad waxyaabaha u dareentid si xoogan.
Mararka qaar waxaad dareemaysaa murug aad ah, mararka qaarna carro aad ah iyo mararka qaar farxad aad ah.
Intaan oo dhan waa qayb kamid ah qaan-gaarnimada iyo koritaanka.
Isbedelkan ku dhaca dareenkana wuu iska degi doonaa hadhow markale.

Gebi ahaanba waa arin la fahmi karo in aad ku wareertid.
Waxaan hubbaa in dhallinyaro baddani ay sidaasi dareemayaan.
Ayadu waxay kuu sheegtay arin muhiim ah oo nafsadeeda ku saabsan: waxay dareemaysaa in ay tahay wiil.
Nooca jirkeeda ma ahan nooca ay dareemayso in ay tahay.

Waxaynu jecelnahay in aynu kuu sharaxno:
Qofka aad tahay? Sida aad nafsadaada u aragtid? Midaan waa ‘shakhsiyada aad tahay’.
‘Aqoonsiga qofka’ waxaa laga wadaa nooca aad jeceshahay in aad ahaatid.
Haddii nooca aad dareemaysid in aad tahay aanan u dhigmin noocaaga jireed midaasi waxaa lagu magacaabaa:
‘Aqoonsiga-nooca’ ama ‘Nooca-qofka’.
Midaasna macnaheedu waxay tahay in qaar kamid ah gabdhaha ay dareemaan ay wiilal yihiin.
Iyo in qaar kamid ah wiilasha ay dareemaan in ay gabdho yihiin.
Qaar kamid ah dadka sidoo kale waxay dhashaan ayaga oo leh ‘labbada-xubin ee taranka’.
Midaasna macnaheedu waxay tahay in jirkooda uusan meelna u caddeyn labb ama dhedig toona.
Qaar kamid ah dadkaan ma dareemaan in ay yihiin labb ama dhedig midna.
Sidaas darteeda waxaad arkaysaa: in ay jiraan aqoonsiyo nooc baddan oo kala duwan!
Qaabka ugu wanaagsan ee la samaynayo waxay tahay in aad sii wadid ula dhaqmida sidii aad hore ula dhaqmi jirtay.
Ama waxaad ka codsan kartaa waxa ay jeceshahay ama uu jecelyahay in loogu yeero.
Tusaale ahaan, sida ayada ama asaga uu jecelyahay in loogu waco.

Anigu waxaan ahay gabar 13-sanno jir. Jirkayga guud ahaan wuu isbedelayaa. Midaasi ma tahay mid caadi ah?

Adigu waad wel-welsantahay sababtoo ah jirkaaga ayaa isbedelaaya.
Laakiin midaasi gebi ahaanba waa wax caadi ah.
Jirka dhammaan gabdhaha iyo wiilasha wuu isbedelayaa intiiba ay korayaan.

Waa kuwaan waxa dhici doona guud ahaan sannadaha soo socda:
Hadda adiga jirkaaga wuxuu soo saarayaa hormoono galmo.
Hormoonadu waxay siiyaan jirkaaga macluumaad cusub.
Waxay u sheegaan jirkaaga waxa u baahan in la bedelo.
Isbedelka waqtigaan dhacayo waxaa lagu magacaabaa “baaluqnimo”.

Timo ayaa kasoo baxaya gacanta hoosteeda iyo meesha uu kasoo baxo shuunka.
Waxaad u dhididaysaa si joogto ah.
Waxaa wejigaaga iyo dhabarkaaga kasoo bixi kara finan.
Timahaagu waxay noqonayaan kuwo saliid leh waana in la dhaqaa inbaddan.
Waxaa kugu dhacaysa caadadaada.
Naasahaagu waxay bilaabayaan in ay weynaadaan.
Ibta naasahaagu waxay noqonaysaa mid weyn oona madoow ah.

Hormoonooyinkan waxay sidoo kale kaa dhigayaan in aad dareentid dareemo aad u xoogan.
Mararka qaar aad ayaad u murgaysaa, mararka qaarna waxaad dareemaysaa carro aan caadi ahayn mararka qaarna waxaad noqonaysaa qof aad u faraxsan.
Intaan oo dhan waa qayb kamid ah baaluqnimada.

Wiilasha iyo nimanku way siigaysan karaan.

Midaasna macnaheedu waxay tahay in dheecaan kasoo baxo xubinka taranka raga.
Midaana waxay dhacdaan mararka qaar inta uu qofku hurdo.
Ama marka wiil ama nin uu taataabto ama ku siigaysto xubinkiisa taranka.
Waxayna inta baddan dhacdaa marka uu nin galmo la sameeyo qofkale.

Wiilka ama ninka wuxuu la kulmayaa dareen wanaagsan marka uu siigaysanayo.
Dareenkaan wanaagsan waxaa lagu magacaabaa kacsi.
Dheecaanka badankiisa wuxuu kasoo baxaa xubinka taranka waqtiga kacsigu jiro.
Qaar kamid ah dheecaanka sidoo kale waxay ka yimaadaan xubinka taranka kahor kacsiga.
Laga bilaabo da’da qaan-gaarnimada, dheecaankan wuxuu ku darsamayaa manida.

Manidu waxay noqonaysaa cunug marka ay ku dheexanto ukun.
Ukunta waxay ku jirtaa gudaha ilmo-galeenka -> haweenayda.
Xubinka taranka raga mararka qaar wuxuu gelayaa gudaha ilmo-galeenka haweenayda marka la samaynayo galmada.

Siigaysigu ma ahan wax xun.
Nimanka iyo wiilasha waxay u arkaan mid laga helo dareen wanaagsan.
Inbaddan oo wiilasha iyo nimanka ka mid ahi waxay siigaystaan wax baddan inta ay noolyihiin.
Nimanku waxay marwalba isticmaalaan -> kondom si ay uga fogaadaan in ay si “kadis ah” uur u yeelaan.
Kondomka sidoo kale wuxuu ka ilaaliyaa nimanka iyo dumarkaba in ay qaadaan cudurada qaarkooda.

Waxay u badantahay in uu kugu dhacay ‘dhiigaagii’ ugu horeeyay.
Qaar kamid ah qoysaska iyo waddamada dhab ahaantii wayba u dabaal degaan arintaan.
Macnaheedu waxay tahay: in aad weynaanaysid.

‘In uu dhiigaaga kugu dhacay’ macnaheedu waxay tahay:
Dhiiga aad ku aragtay kastuumadaada wuxuu ka yimid xubinkaaga taranka ah.
Xubinka taranka wuxuu ku dhacayaa god yar oo ku yaala calooshaada.
Godkaan waxaa lagu magacaabaa raximka.
Waxaa jirta labbo ugxan oo ku xigta raximka.
Waxaa jirta tuubad faloobiyan oo ku taala inta u dhaxaysa ugxan kasta iyo raximka.
Ku dhowaadkii halmar bishii ukun aad u yar ayaa laga soo daayaa ugxanta waxayna aadaa tooska tuubada faloobiyanka.

Hadda waxaad noqonaysaa qof uur leh.
Si kastaba, si ay arintaan u dhacdo, waa in aad galmo la samaysid nin ama wiil dhallinyaro ah.
Laakiin adiga weli aad ayaad uga yartahay arintaasi.
Kadibna, ukunta waxay noqonaysaa mid ‘laga bacrimiyo’ minadiisa midaasna macnaheedu waxay tahay in aad uur qaadaysid.
Ukuntu waxay ku weynaanaysaa gudaha raximka.
Intiiba aadan uur qaadin dhiiga wuxuu ka imaanayaa xubinkaaga taranka.
Laga bilaabo hadda ku dhowaadkii halmar bishii ayaa laga soo daynayaa dhiiga gudaha raximkaaga.
Waxay qaadanaysaa maalmo yar.

Waxaad ka heli kartaa shukumaano nadaafad ama suufafka dhiiga laga xirto dukaamada ama farmashiyaha.
Waxaad ku xiraysaa shukumaanada nadaafada gudaha kastuumadaada.
Waxaad gelinaysaa suufafka dhiiga gudaha xubinkaaga taranka.
Weydii gabar aad saaxiibo tihiin ama hooyadaada haddii ay ku caawin karaan.
Mararka qaar waxaad la kulmi kartaa dhiig soconaya muddo dheer ama waxaad arkaysaa xanuuno daran.
Haddii ay midaan dhacdo waa in aad la tashataa dhakhtarkaaga.

Lama sheegi karo haddii uu qof qabbo fayraska HIV.
Kaliya baaritaanka fayraska HIV ayaa midaasi sheegi kara
haddii aad ku qabtid fayraska HIV jirkaaga ama haddii aadan ku qabbin.

Waxaad ku samayn kartaa baaritaanka fayraska HIV meesha Gesundheitsamt (xafiiska caafimaadka).
Baaritaanka fayraska HIV waa mid bilaash ah oona qofku la oggaanin magaciisa.
Adigu ma ahan in aad bixisid wax lacag ah.
Adigu ma ahan in aad sheegtid magacaaga.
Dhakhtar ayaa kaa qaadi doona dhiig.
Kadibna fiirin doona fayraska HIV ee ku jira gudaha dhiigaaga.

Haddii aanan ku jirin fayraska HIV gudaha dhiigaaga, haddaba midaasi waa mid wanaagsan.
Haddii uu ku jiro gudaha dhiigaaga fayraska HIV, waxaad qaadan doontaa daawooyin.
Haddii aad qabtid HIV ama AIDS, waa in aadan weligaaga dadka kale galmo la samaynin adiga oo aan xirnayn kondom.
Haddii kale waxaad cudurka ku daaranaysaa qofka kale.

Text: AWO-Zentrum für Aidsarbeit Schwaben
www.zas-schwaben.de

Haddii aad u isticmaashid kondomyada si sax ah, kuguma dhacaayo cudurka HIV tooska galmada.
Kondomyadu waxaa laga soo iibsan karaa meelo baddan,
sida dukaamada waawayn ee laga soo adeegto, boosteejooyinka baansiinka ama batroolka ama farmashiyooyinka.

Muhiim: Ha isticmaalin kondomyada la dhigay qoraxda.
Ha isticmaalin kondomyo hore oo qadiim ah.
Ha isticmaalin kondomyo dilaacsan.

Isticmaal kondomka marka aad doonaysid in aad galmo la samaysid gabar ama wiil.
Xubinka taranka raga ku jiid ama geli kondomka.
Kondomyadu waxay bixiyaan ilaalin wanaagsan.

Waxaan qabbaa su’aalooyin kusaabsan fayraska HIV iyo cudurka AIDS. Qofkeen la hadli karaa?
Haddii aad qabtid su’aalo kusaabsan fayraska HIV iyo cudurka AIDS, waxaad caawimaad ka heli kartaa dhinaca AIDSBERATUNGSSTELLE (Xarunta Tallada AIDS-ka) ama AIDSHILFE (Xarunta Taageerada AIDS-ka).
Xarumahaan waxaa laga heli karaa magaalooyin iyo tuulooyin baddan.
Adigu ma ahan in aad bixisid lacag ayaguna ma ahan kuwo kala hadla qofkale su’aalahaaga.

Text: AWO-Zentrum für Aidsarbeit Schwaben
www.zas-schwaben.de